Kurier Szafarski

Mistrzowie batuty nieustannie przewijają się przez nasze muzyczne rozmowy i prezentacje. Może więc uhonorować ich rolę w tworzeniu muzyki, obdarzyć ich osobną przestrzenią. Tych wielkich, wspaniałych gigantów muzycznej sceny, i nowych, którzy zwrócili uwagę, zaciekawili talentem i osobowością. Także ci, którzy odeszli a pozostaną niezapomniani zasługują może na więcej niż tylko wzmiankę w naszej rubryce nekrologów. Z pewnością nie zabraknie kandydatów do opisania i przypomnienia ich dokonań.

Mam nadzieję, że zagości wkrótce w Polsce  ;)  Sir John Eliot Gardiner - mistrz niemal każdej muzycznej epoki. Jednym z zespołów, z którymi należy go kojarzyć w pierwszej kolejności, są The English Baroque Soloists & Monteverdi Choir.

Znacie Egzekwie Heinricha Schütza?
https://www.youtube.com/watch?v=2zOY1vCLQHg

Słusznie, że zaczynamy prezentację na tym wątku od nazwiska tego, o którego dziełach mówimy tu często jako o "wiadomym wykonaniu";) Jeden z najwspanialszych i najbardziej ulubionych:)

Porządkując jego dokonania:
W 1964 r. założył Monteverdi Choir , a w 1968 r. Monteverdi Orchestra, z której po przejściu z instrumentów współczesnych na historyczne 1 1977 r. narodzili się English Baroque Soloists , a w 1990 r. utworzył nową orkiestrę grającą na instrumentach z epoki,  Orchestre Révolutionnaire et Romantique, wykonującą muzykę klasyczną i romantyczną.
Wydał 250 płyt! Ma nawet autorską wytwórnię płytową (Soli Deo Gloria), która wydaje wyłącznie jego albumy.
Album z kantatami Bacha (SDG101), zdobył tytuł nagrania roku magazynu Gramophone

20 kwietnia obchodzil urodziny:
https://www.facebook.com/GramophoneMagazine/posts/10153514439775839
Przy okazji padło pytanie o ulubione nagrania w jego wykonaniu. Z pewnością wybór jest trudny... Już może prędzej realny byłby Top 10:) Jakie byłyby nasze typowania?

Egzekwii nie znam, ale oczywiście zaraz posłucham.

A tymczasem, z naszego podwórka:

Podczas dzisiejszej sesji Rada Miasta Poznania jednogłośnie podjęła uchwałę w sprawie nadania tytułu Honorowego Obywatelstwa Miasta Poznania Agnieszce Duczmal.

– Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania przyznany pani Agnieszce Duczmal jest wyrazem uznania dla jej wybitnych dokonań artystycznych o randze międzynarodowej. Prowadząc Orkiestrę Kameralną Polskiego Radia "Amadeus" wywarła trwały wpływ na kształt życia kulturalnego Poznania – mówił w trakcie sesji Grzegorz Ganowicz, przewodniczący Rady Miasta Poznania.

Można tylko dodać, że maestra Duczmal wywarła wpływ nie tylko na poznańską kulturę:)

Gdańsk, Mozartiana 2009: :)
https://www.youtube.com/watch?v=c3xOXshSKX8
https://www.youtube.com/watch?v=cxuLocB4NF4

I przy okazji, ciekawe artykuły dotyczące kobiet dyrygentek:

http://www.prestiztrojmiasto.pl/magazyn/47/kultura/batuta-w-reku-obcasy-na-nogach

A czy znacie tego dyrygenta?

http://ninateka.pl/film/maestro-rodzinski-bozena-garus-hockuba

Do wspomnianych dyrygentów z pewnością wrócimy  ;)  Już wkrótce, 14 lipca minie natomiast 5 lat od śmierci jednego z najwybitniejszych znawców muzyki czasów Mozarta i Beethovena - sir Charlesa Mackerrasa.

Nagrania Mackerrasa linkowaliśmy wielokrotnie, trudno sobie bowiem wyobrazić dyskografię muzyki Mozarta bez płyt Scottish Chamber Orchestra pod jego batutą. Miłośnicy muzyki Mozarta zawdzięczają mu bardzo wiele - jego rejestracje koncertów fortepianowych z Alfredem Brendlem, oper, serenad oraz symfonii należą do wykonań genialnych. Absolutnym majsterszykiem jest album z 4 ostatnimi symfoniami Mozarta wydany przez Linn Records, o którym pisaliśmy na wiadomym wątku  ;)  Zgodziliśmy się wówczas, że nie ma znakomitszego nagrania Jowiszowej - podobnie zresztą uważają dziennikarze prestiżowego Gramophone, którzy umieścili je wśród Top Ten albumów z muzyką Mozarta.

Warto zauważyć, że muzycy SCO, z którymi przez lata współpracował Maestro grają w większości na instrumentach współczesnych - za wyjątkiem niektórych sekcji dętych. On sam był zresztą jednym z prekursorów tzw. wykonawstwa historycznego (HIP) - do rewolucyjnych zaliczyć można jego Figara z lat 60. czy nagranie Muzyki Ogni Sztucznych z końca lat 50. W członkach SCO znalazł, jak się wydaje, doskonałych partnerów, którzy wdrożyli w życie jego stylistyczne koncepcje. Mackerras jawi się nam jako reżyser dźwięku, analizujący każdy takt partytury, dostrzegający nawet najsubtelniejszy niuans instrumentacyjny czy dynamiczny. Dąży do absolutnej precyzji - nie zawsze jednak kierowane przez niego zespoły potrafią temu zadaniu sprostać, wystarczy przypomnieć sobie nagranie Figara (Telarc) z 1996 r., gdzie w uwerturze, w finałowym crescendo tutii, jeden z dęcistów nie omieszkał przyzwoicie zjechać z tonu  ;)   Narracja jest prowadzona dość wartko, czasem może nawet szybko - vide: finał aktu II czy IV wspomnianego Figara. Dzięki temu jednak zaakcentowane ritenuto na słowa ujawniającej się Hrabiny w finale opery zyskuje jeszcze większą siłę rażenia.

Każdemu, kto chciałby po raz pierwszy posłuchać Fletu, Cosi fan tutte (oba dzieła - również po angielsku!), Don Giovanniego, Figara, Łaskawości Tytusa czy Idomenea (tym ostatnim Maestro miał dyrygować podczas promsów w 2010 r. - niestety, zmarł w trakcie festiwalu) i zachwycić się nimi zwłaszcza od strony orkiestrowej - polecam nagrania Mackerrasa ze Scottish Chamber czy London Philharmonic Orchestra. Niektórzy mogą nawet nie zauważyć, że muzycy grają na instrumentach współczesnych! Z drugiej strony - Orkiestra XVIII Wieku również zanotowała bardzo owocną współpracę z tym australijskim dyrygentem.

https://www.youtube.com/watch?v=12LQu9HM4ic

BTW, słowo o Scottish Chamber Orchestra od A. Kozinna z NYT:
http://www.nytimes.com/2010/11/02/arts/music/02chamber.html?_r=0

Mackerras to jednak nie tylko Mozart...

Co do Gardinera - w jego dyskografii mozartowskiej najbardziej cenię chyba interpretacje oper. W 1996 r. ukazało się jego nagranie Czarodziejskiego Fletu z Geraldem Finley'em - powszechnie uznano za doskonałe. Rok wcześniej w Amsterdamie wykonanie koncertowe Fletu w podobnej obsadzie publiczność przyjęła owacją na stojąco. Powtórzę się, ale chyba warto:  ;)

https://www.youtube.com/watch?v=AE_f95sI0KA

Fascynujący jest również muzyczny wiek XIX w wykonaniu zespołów Gardinera. W 2007 r. artyści Orchestre Révolutionnaire et Romantique i Monteverdi Choir nagrali Requiem Brahmsa. Trzeba przyznać zresztą, że muzykę tego kompozytora JEG wykonuje ostatnio szczególnie często. Malkontentom nadużyć w wykonawstwie historycznym w tym przypadku wytrącono argumenty.

https://www.youtube.com/watch?v=ZVBMhP0UcdU

Jeszcze jak warto :D Można padać przed tą muzyką na kolana wciąż i wciąż...

A wracając do źródeł, z których wypłynęła historia i dorobek Gardinera i Monteverdi Choir:)
https://www.youtube.com/watch?v=sZ94WMr3Xsc

30 kwietnia English Baroque Soloists i Monteverdi Choir wystąpili w Carnegie Hall, wykonując kultowe dzieło twórcy, od którego chór wziął swoją nazwę
http://www.carnegiehall.org/Calendar/2015/4/30/0800/PM/English-Baroque-Soloists-The-Monteverdi-Choir/
Vespro della Beata Vergine
https://www.youtube.com/watch?v=S99FCAFNgaA

"Tym wykonaniem największego dzieła sakralnego Monteverdiego, Vespro della Beata Vergine (Nieszpory dla Błogosławionej Dziewicy), Sir John Eliot Gardiner oraz jego English Baroque Soloists i The Monteverdi Choir rozpoczynają dwudniową wyprawę w świat tego pionierskiego geniusza początków XVII wieku. Wydane w 1610 roku, Vespro pozwoliło zdobyć Monteverdiemu stanowisko maestro di cappella w Bazylice Świętego Marka w Wenecji w 1613 r. Choć nie napisane specjalnie dla Świętego Marka, jego wspaniałość doskonale odpowiadała wizualnym i akustycznym właściwościom tej pięknej bizantyjskiej katedry"

Tylko pozazdrościć nowojorczykom, i nie tylko im...

"W 2014 r., roku 50. rocznicy The Monteverdi Choir, English Baroque Soloists wykonali wraz z tym chórem Vespro della Beata Vergine Monteverdiego w Cambridge, Wersalu i Barcelonie, oraz Dixit Dominus Haendla na kilku letnich festiwalach.
W tym roku odbyły się już koncerty z wykonaniem Mszy h-moll Bacha w Monachium, Frankfurcie, Lucernie i Paryżu. Dalsze projekty obejmują występy na kilku ważniejszych letnich festiwalach w roku 2015, jak również pierwsze tournée orkiestry na Daleki Wschód za mniej więcej dziesięć lat, z koncertami w Hong Kongu i Szanghaju."

Możemy tylko mieć nadzieję, że może między objazdami Zachodu a wyprawą na Wschód będzie szansa, że zespół zabłądzi znów w okolice Środka :) :) Tak jak to uczynił wykonując w Krakowie Bachowskie Weihnachtsoratorium.

Jak wspominałem, Mackerras to nie tylko znakomity interpretator muzyki XVIII i XIX wieku. Do historii fonografii przeszły jego nagrania muzyki Leoša Janáčka, o którym więcej - na wątku dotyczącym muzyki czeskiej  ;)

Sinfonietta, Wiedeńscy Filharmonicy

https://www.youtube.com/watch?v=gbncXDimwbQ

Pod jego batutą dęciaki z Cleveland brzmiały tak, jakby to specjalnie dla nich Beethoven czy Mahler pisali swoje symfonie. Legendarny szef orkiestry clevelandzkiej - George Szell.

IV Symfonia A-dur Włoska Mendelssohna

https://www.youtube.com/watch?v=m15aBkhUtNw

To był z całą pewnością jeden z moich ulubionych dyrygentów. Wybitny znawca muzyki dawnej, niepokorny indywidualista, spogladajacy na muzykę analitycznym okiem semantycznego odkrywcy, a nawet filozofa. Smutna wiadomość, która spadła na świat muzyki jak grom: Maestro Harnoncourt nie żyje.

Requiem aeternam dona eis Domine...

http://m.youtube.com/watch?v=TxNYBE0-mL0

Pamiętam, kiedy pierwszy raz prezentowałeś go na Mozartowskim wątku - kilka lat, zdawałoby się, minęło nam jak chwila, na  kontemplacji piękna, którego był
tak fundamentalną częścią.

http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-35739456

"Thomas Angyan, director of the Vienna Musikverein, said: "I did not think so little time would pass between his retirement and death."
Chyba nikt nie myślał. Nigdy się tego nie spodziewamy. To co dobre, zdaje się trwać wiecznie. A to zawsze, jak wszystko, chwila, która przemija. Wycofał się dopiero co - w grudniu. I żegnał się, pisząc do nas wszystkich.

http://www.dw.com/en/austrian-conductor-nikolaus-harnoncourt-retires-from-the-stage/a-18899242

"An unusually deep relationship has been built between us onstage and you in the auditorium - we are a happy community of discoverers!"
 :'(

Harnoncourt zarejestrował dziesiątki bezcennych nagrań. Za Orfeusza Monteverdiego zabrał się jako jeden z pierwszych, rewolucjonizując  naszą percepcję tej muzyki. Zdaniem wielu interpretacje Orfeusza są najlepszymi w dyskografii. Poniżej - film powstały ze współpracy z J. P. Ponnell'em.

https://www.youtube.com/watch?v=EcRFFmgVGlc

Legenda umarła - niech żyje legenda...

Neville Marriner był także w gronie i tych największych, i najbardziej ukochanych. I wydawało się, że i on jest wieczny i stały niczym muzyka, którą dla nas ożywiał, wyczarowywał swoją batutą niczym magiczną różdżką.
Nie sposób wymienić naraz wszystkich jego nagrań, które się zna, których się słuchało, które są jak stałe punkty orientacyjne w muzycznym krajobrazie. A właściwie nie punkty, a wyniosłe monumenty. Z największymi orkiestrami, w najwspanialszych salach. I ze swoją ukochaną St Martin in the Fields. Ale sięgam dziś po płytę, która właśnie niedawno się ukazała, z nagraniem poznańskiego koncertu - z II symfonią Beethovena i z Mozartowską Jowiszową (listopad 2013 roku - to już prawie trzy lata...). Już mi jej nie podpisze... Ale pozostanie w sercu wspomnienie promieniejącego z niego blasku, ciepła uśmiechu. I uczestnictwa w misterium tworzenia przez niego muzycznej magii.

Znalazłam niedawne nagranie. Z Maestrem takim, jakim go zapamiętam. Grudzień 2015. Sir Neville wraz z Mozartem trzykrotnie puka do bram Najwyższej Wiedzy. Symfonia Es-dur KV. 543.
https://www.youtube.com/watch?v=YPIkdurG2s4

(https://naforum.zapodaj.net/thumbs/a53d6d35241a.jpg) (https://naforum.zapodaj.net/a53d6d35241a.jpg.html)

Sir Marriner otrzymujący Złotą Batutę od dyrektora Filharmonii Poznańskiej, chwilę po tym, jak w ramach koncertowego bisu zabrzmiała uwertura do Wesela Figara. Jedyne, czego wówczas żałowałem to nieobecność legendarnej Academy of St. Martin in the Fields, która pod batutą swego założyciela brzmiała magicznie.

Pamiętam, jak wszyscy zachwycaliśmy się tą kanoniczną interpretacją Symfonii g-moll KV 183. Soundtrack do filmu Amadeus sprzedano w 6 milionach egzemplarzy.

https://www.youtube.com/watch?v=_Ab-70I7tqA

Gran Partita i jej niebiańskie Adagio

https://www.youtube.com/watch?v=X7jEpsgpPLQ

Dorota Szwarcman o Marrinerze: "Żartował sobie, że publiczność przychodzi na jego koncerty, bo liczy na sensację, co jego nie martwi, chciałby tylko umierając za pulpitem upaść tak, żeby nie zniszczyć przy tym któregoś z instrumentów."

Małgorzata Pęcińska:

http://www.polskieradio.pl/8/1874/Artykul/1675361,Zmarl-sir-Neville-Marriner-Byl-gigantem-dyrygentury

"Najgorszą rzeczą u dyrygenta wchodzącego w wiek mocno dojrzały jest to, że jest jeszcze bardziej pożądany niż kiedyś. Tylko szkoda, ze te liczne oferty nie spływały do mnie, kiedy miałem trzydzieści lat"
Stawiał czoła temu, co nieuniknione, z godnością i humorem. Był naprawdę gigantem, człowiekiem z wielką klasą, wielkiego formatu.  Zresztą sądzę, że publiczność waliła już na jego koncerty, kiedy miał lat trzydzieści kilka :) Wszak St Martin in the Fields założył w roku 1958, czyli niemal 60 lat temu.

Z pewnością wspaniale byłoby posłuchać na żywo kultowej Akademii, kojarzonej odruchowo z Marrinerem. Jednak w sumie cieszę się też, że to było takie "nasze" nagranie, i że sir Neville zaprezentował nam na żywym przykładzie, że potrafi dokonać wielkich rzeczy nie tylko z zespołem stworzonym przez siebie i starannie doskonalonym. Pamiętam całą tę otoczkę wokół koncertu, przeraźliwą panikę obsługi, zaganiającej nas nerwowo do sali niczym kwoka kurczęta, zaklęcia, żeby każdy sprawdził, czy na pewno wyłączył komórkę, a jeśli sprawdził, to niech sprawdzi jeszcze raz:), niezwykłe skupienie członków orkiestry wpatrzonych hipnotycznie w punkt, z którego Maestro miał się pokazać, całymi sobą pokazujących, jak bardzo dadzą z siebie wszystko, co w nich najlepsze. I dali... Marriner potrafił wykrzesać z nich iskry doskonałości i piękna.  Dowodem na to jest płyta ze świetnym nagraniem, płyta, której wspaniale się słucha. I cieszę się, że wśród tych 1000 płyt, które nagrał sir Neville, znajduje się także ta z poznańską orkiestrą i pięknym wykonaniem dwóch symfonii. Na której słychać także nasze oklaski  :D A my po latach będziemy mogli tez popatrzeć na zdjęcie w książeczce i powiedzieć sobie czy słuchaczom: "siedzieliśmy tam trochę wyżej po prawej" :)

Tak, to prawda - koncert był niezapomniany. A może zwłaszcza chwila rozmowy z Maestro. Rzadko kiedy płyty wydawane przez Filharmonię Poznańską rozchodzą się w takim nakładzie jak ta wspomniana przez Asię ;)

Marriner i... klasyczny Prokofiev:

https://www.youtube.com/watch?v=BlbsZ2BDz0Y

Odszedł Maestro Skrowaczewski, największy z polskich dyrygentów ostatnich dekad, ten, który ukazał nam symfonie Brucknera (choć nie tylko!) z ich tajemnicą, prawdą i pięknem. Do samego końca dyrygował, stojąc i z pamięci. Niezwykle wymownie wygląda dziś zamknięta partytura na jego dyrygenckim pulpicie.

Nie zdążyłem usłyszeć go we Wrocławiu, gdzie miał pojawić się za kilka miesięcy. I zadyrygować Brucknerem.

https://www.youtube.com/watch?v=L5oDpEjqDbU