Wolfi A. Mozart - muzyka uosobiająca Piękno

[bartus]

Dziewczyny (Asiu,Kasiu).
Musze Wam powiedziec, ze szalenie imponujecie mi Waszymi talentami poetycko-tlumaczeniowymi.
Rytm, melodia wierszy (tekstow) sa bardzo naturalne. Niemalze jak piekna fraza muzyczna.
W dodatku, musicie poruszac sie w materii, ktora ktos Wam narzuca (autor orginalu).
Znacznie latwiej tworzyc od zera biorac odpowiedzialnosc tylko za siebie.
Jak Wy to robicie?
Dla mnie to czarna magia.

[Mozart]

Przepiękne jest to pożegnanie. Taki łagodny, przejmujący smutek często głębiej dotyka mojego serca niż potężne eksplozje żalu. Słowa najprostsze, bo na końcu drogi nie słowa są najważniejsze. Muzyka mówi wszystko, to co zamknięte jest pomiędzy nimi.

Do tego skromna, smyczkowa orkiestra. Budowa arii i jej melodyka jest również prosta. Minimalizm ostatniego okresu. Addio!, wypowiedziane, czy raczej wyszeptane w finale wobec Miłości (o cara!), jest jakby mozartowskim pożegnaniem ze światem, pożegnaniem z miłością i wypełnieniem jego życia - Muzyką.

Melancholijne Adagio C-dur KV 617a na harmonikę szklaną, również z ostatniego, 1791 roku. Jeden z nielicznych, "przetrwałych" do dziś utworów na ten niezwykły instrument (wykorzystał go również w 1815 r. Beethoven w swoim melodramacie do słów Friedricha Dunckera).

http://www.youtube.com/watch?v=mW9J2h7tYg0

[Aleksias]

Znów, jak za każdym razem, gdy tego słucham, mogę tylko westchnąć nad tym cudem, i przyrównać delikatnością do strząsanych z pajęczyny kropelek rosy:)

Melancholia towarzyszy niemal nieodłącznie tym późnym arcydziełom. Lub pogoda, skrywająca melancholię. Jak w pieśni Sehnsucht nach dem Frühling - Tęsknota za wiosną, o której pisze Einstein, że to "zrezygnowana pogoda, która wie, że to wiosna ostatnia" - wiosna 1791 roku. A temat tej pieśni Wolfi zaczerpnął z finału pisanego niedawno przedtem "elizyjskiego" koncertu B-dur, tej emanacji kontemplacyjnej łagodności i wyciszenia, skrywającej w głębi pokłady melancholii, cichego smutku.
 
http://www.youtube.com/watch?v=OY0feMXH5_g&playnext=1&list=PL9AC94BCCEA0E3E18&feature=results_video

http://www.youtube.com/watch?v=umw-8J-O14o

[Aleksias]

Bartusie, wielkie dzięki za miłe słowa:) Ale przecież ty jako muzyk, i kompozytor, robisz to samo - też składasz opowieści, z nut, nie ze słów, co jest chyba nawet trudniej
Utwory mają swoją budowę, jak wiersze, też są reguły i określone schematy; takty, frazy, rytmy, tonacje, harmonie. Teraz może to się trochę zmieniło, ale kto kiedyś chciał pisać muzykę, był mocno skrępowany formą, w której musiał się zmieścić. Pewnie tak samo czasem jest "błysk", i robi się samo, a czasem to bardziej kwestia mozolnej pracy. A słowa fruwają wokół, podobnie jak dźwięki
W moim odczuciu tłumaczenie może być trudniejsze od własnej twórczości tylko pod względem tej z góry narzuconej formy. Jednak z drugiej strony, jest łatwiejsze właśnie pod względem pomysłu, który już został podany. To może trochę bardziej, jak ułożyć wariacje na temat, albo przetransponować utwór na inny instrument, niż wysnuć z głowy sam pomysł od początku, zbudować od podstaw sensowną strukturę bez żadnego planu:) W każdym razie jest to znacząca inspiracja.

[Mozart]

Wspomnieliśmy tu już mozartowski koncert na fagot, klarnet, oba koncerty na flet (i obojową transkrypcję KV 314)...

Prawdziwymi arcydziełami muzyki towarzyskiej są koncerty na jeszcze jeden instrument z grupy dęciaków - róg. Mozart komponował je w Wiedniu, w l. 80 dla swego przyjaciela, waltornisty Josepha Leutgeba, do którego miał jednak dość ambiwalentny stosunek. Świadczy o tym choćby ten cytat ("uwagi" Mozarta dla wykonawcy, umieszczone na manuskrypcie ronda z koncertu KV 412):

Adagio – a lei Signor Asino, Animo – presto – su via – da bravo – Corraggio – bestia – o che stonatura – Ahi! – ohime – bravo povretto -  grazia al Ciel! basta, basta!

Nazywa go osłem, świnią itd. Te mozartowskie żarty 

Koncert waltorniowy D-dur KV 412 jest sztucznym zlepkiem (2 x allegro - to drugie w formie ronda; oznaczone jest też jako KV 514). Obie 'części' powstały prawdopodobnie w zupełnie innym czasie, rondo zostało zresztą ukończone przez Franza Xavera Süssmayra po śmierci Mozarta. W jego partyturze brak fagotów, obecnych w Allegro. Długie przetworzenie allegra (pozbawionego kadencji) i fugato w rondzie mają, co wyraźnie słychać, charakter ironiczny.

http://www.youtube.com/watch?v=otkovXD1HBQ

[fille007]

Adagio – a lei Signor Asino, Animo – presto – su via – da bravo – Corraggio – bestia – o che stonatura – Ahi! – ohime – bravo povretto -  grazia al Ciel! basta, basta!

W podobnym stylu utrzymana jest dedykacja 2. koncertu na róg Es-dur KV 417(róg aka waltornię; etymologia tego słowa jest niemiecka: Waldhorn czyli dosłownie leśny=myśliwski róg): Wolfgang Amadé Mozart hat sich über den Leitgeb Esel, Ochs und Narr erbarmt. (Wolfgang Amadé Mozart zlitował się nad osłem, tumanem i głupcem Leitgebem; nazwisko tego waltornisty pisano Leutgeb lub Leitgeb). O pewnej "litości" można mówić w przypadku wspomnianego przez Patricka  1. koncertu D-dur KV 412 (który notabene powstał jako ostatni - Ludwig von Köchel namieszał nieco w numeracji  ): Mozart zrezygnował w KV 412 z bardzo wysokich tonów, aby dopasować trudność wykonawczą koncertu do słabnącej z wiekiem maestrii Leutgeba.
(Myślę, że Joseph Leutgeb nie brał na serio tej dedykacji  , zwłaszcza że Wolfgang z myślą o nim stworzył także cudny kwintet waltorniowy Es-dur KV 407 na waltornię, skrzypce, 2 altówki i wiolonczelę).

2. koncert na róg/waltornię KV 417 powstał jako pierwszy (w maju 1783 r):

http://www.youtube.com/watch?v=WL8iuqvlygU

Ja uwielbiam koncerty waltorniowe Mozarta w wykonaniu znakomitego wirtuoza tego instrumentu Dennisa Brain'a (1921-1957). Jeden z krytyków napisał o jego sztuce wykonawczej następujące słowa: "Mozart might have written the Horn Concertos for Brain to play".
Rien a rajouter, j'approuve a 100%! 

[Mozart]

Wolfgang Amadé Mozart hat sich über den Leitgeb Esel, Ochs und Narr erbarmt. (Wolfgang Amadé Mozart zlitował się nad osłem, tumanem i głupcem Leitgebem; nazwisko tego waltornisty pisano Leutgeb lub Leitgeb).

Wolf i Leitgeb musieli stanowić specyficzny team  Ponoć partytura jednego z koncertów (chyba KV 495) jest kilkukolorowa (Mozart użył kilku rodzajów tuszu).

Racja, Kasiu, Mr. Köchel (choć ogólnie cenię go za jego pracę nad uporządkowaniem wielkiego dorobku Mozarta) trochę namieszał... Pierwsze allegro z tzw. I Koncertu powstało znacznie wcześniej, Rondo pozostało niedokończone (dlaczego?). Najciekawszy jest wybór tonacji (D-dur) - wszystkie koncerty waltorniowe Mozarta są w Es-dur.

Jednym z pierwszych utworów koncertowych z rogiem w roli głównej jest Rondo Es-dur KV 371 z 1781 r., napisane na początku epizodu wiedeńskiego. W zamyśle Mozarta miało być zapewne finałem jakiegoś koncertu w Es; zachowało się jednak w formie niekompletnej.

http://www.youtube.com/watch?v=Fj6h3FqVv7Y

Chyba najlepszym koncertem na róg i orkiestrę jest Koncert Es-dur KV 447. Jest pełen pogody i świeżości w częściach skrajnych (rondo w stylu myśliwskim, "la chasse"; róg w XVIII w. kojarzył się z takimi klimatami), środkowe Larghetto jest natomiast ekspresyjną romancą. Skromna orkiestra - smyczki, fagoty, klarnety. I on, zazwyczaj kryjący się na drugim planie - róg.

http://www.youtube.com/watch?v=lNuJVfe-t3o&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=eyYc8xKVve8
http://www.youtube.com/watch?v=d07n9cvsAss

[Mozart]

Kasiu, oto fragment tego znakomitego koncertu (KV 447) w wykonaniu D. Brain'a (co za początek!):

http://www.youtube.com/watch?v=hh4SOp5aK98

(Myślę, że Joseph Leutgeb nie brał na serio tej dedykacji  , zwłaszcza że Wolfgang z myślą o nim stworzył także cudny kwintet waltorniowy Es-dur KV 407 na waltornię, skrzypce, 2 altówki i wiolonczelę).

Właśnie! Dwie altówki! Kwintet jest czymś pomiędzy kameralistyką a concertante. Wsłuchajmy się w znakomite dialogi Andante:

http://www.youtube.com/watch?v=uY5lWmJht50&feature=relmfu

[Mozart]

Pozostał jeszcze jeden koncert waltorniowy w Es, KV 495 (nazywany tradycyjnie IV Koncertem), którego oryginał jest niekompletny - utwór w całości znamy znów z kopii (pochodzących z paru niezależnych źródeł). Mozart powraca do standardowej orkiestry (zawierającej parę rogów). Jak wspomniałem, manuskrypt jest czarno-czerwono-zielono-niebieski. Joke or code? 

Allegro moderato
http://www.youtube.com/watch?v=aCTPve9ZGsg

Rondo, przypominające finał Koncertu KV 447
http://www.youtube.com/watch?v=D1g64qgtMww

Romans Andante, gra Dennis Brain:
http://www.youtube.com/watch?v=UNigsYlc4eQ

Koncert powstał w 1786 r., w okresie Figara. 14 pażdziernika 1787 r. odbyła się praska premiera tego arcydzieła.

http://www.youtube.com/watch?v=aPzJOdXgbXc

W kontekście lirycznej Sonaty KV 333, wspomnianej na wątku o Ingoflie Wunderze, warto przywołać (oprócz wykonania Eschenbacha, które już kiedyś tu wspomnieliśmy) jedną z intepretacji Horowitza. Młody artysta (l. 50) live z Carnegie:
http://www.youtube.com/watch?v=D_MOFkfY5JU

[fille007]

Joke or code? 

Both, I suppose 

Wielobarwny zapis nutowy miał podobno oddawać subtelne niuanse dynamiczne w tym koncercie.

[Mozart]

Wspomnieliśmy już wiele znakomitych przejawów mozartowskiej kameralistyki, w której szczególną rolę odgrywają utwory z udziałem fortepianu. Jeszcze przed skomponowaniem swoich najlepszych triów fortepianowych, Mozart wziął na warsztat gatunek właściwie wcześniej nieznany. Stał się prekursorem kwartetu fortepianowego. 3 takie dzieła w 1785 r. zamówił u niego wydawca i przyjaciel Franz Anton Hoffmeister (którego kojarzymy choćby z Kwartetem smyczkowym D-dur zwanym Hoffmeister-Quartett KV 499).

Hoffmeister, po analizie partytury pierwszego kwartetu fortepianowego, stanowczo sprzeciwił się kontynowaniu zlecenia przez Wolfganga. Uznał dzieło za zbyt trudne dla współczesnych - by "powstrzymać" twórcze zapędy Mozarta, ponoć zapłacił nawet za zamówiony komplet. Na nic to się zdało (na szczęście  ), drugi kwartet został opublikowany u innego wiedeńskiego wydawcy (tradycja głosi, że u Artarii). 

Pierwszy z kwartetów, g-moll KV 478 można było uznać w XVIII w. za rewolucyjny. To nie jest muzyka dla artystów-amatorów. Sama tonacja g-moll używana była przecież przez Mozarta wyjątkowo rzadko. Allegro rozpoczyna się dramatycznym unisonem, określanym nieraz mianem motywu losu. Ekspresja jest wręcz XIX-wieczna, podobnie - sposób prowadzenia poszczególnych głosów. Każdy członek kwartetu uczestniczy w kształtowaniu/rozwijaniu tematów. Zachwyca przetworzenie o romantycznej emocjonalności i śmiałej harmonice. Całość wieńczy potężna koda i powrót zmodyfikowanego, unisonowego motywu. Marzycielska część II w B-dur p